Оңтүстік Корея бүгінде жоғары технологиялы, экономикасы қарқынды дамыған және жаһандық беделге ие ел ретінде танымал. Бірақ бұл жетістікке оңай қол жеткізген жоқ. XX ғасырдың екінші жартысында Кореяда жемқорлық кең таралған, саясаткерлер мен шенеуніктер арасындағы сыбайластық қалыпты жағдай саналған. Алайда, соңғы 30 жыл ішінде бұл ел жемқорлыққа қарсы күресте айтарлықтай жетістіктерге жетті. Бұл табыстың артында — түбегейлі сот реформалары, әділ сайлау жүйесі, және еркін бұқаралық ақпарат құралдарының қажырлы еңбегі жатыр.
1. Сот реформасы: әділдікке жол ашу
Кореяның жемқорлықпен күрестегі басты тірегі — әділетті және тәуелсіз сот жүйесі болды. 1990-жылдары елде сот жүйесіне сенім өте төмен болды. Судьялар мен прокурорлар биліктің ықпалында болды, ал байлар мен ықпалды адамдар жазадан оңай сытылып кететін. Бұл жағдай халықтың наразылығын күшейтті.
Реформа нәтижесінде:
- Судьялар мен прокурорлар саяси қысымнан босатылды. Олардың тәуелсіздігіне кепілдік беретін заңдар қабылданды.
- Арнайы жемқорлықпен күрес прокуратурасы құрылды. Бұл мекеме жоғары лауазымды тұлғаларды тергеуге және сотқа тартуға толық өкілеттік алды.
- Қоғамдық бақылау күшейтілді. Қазір Кореяда судьялардың шешімдері мен қызметі қоғамның жіті назарында.
Мәселен, 2018 жылы Кореяның бұрынғы президенті Пак Кын Хе жемқорлық үшін 25 жылға сотталды. Бұл ел тарихындағы ірі оқиға болды, себебі ең жоғары лауазымды тұлға заң алдында жауап берді.
2. Сайлау жүйесі: әділеттілік пен ашықтық
Кореяда әділ сайлау жүйесі қалыптаспаған жағдайда жемқорлықпен күресу мүмкін емес еді. Өткен ғасырда сайлау нәтижелерімен ойнау, дауыс сатып алу, әкімшілік ресурстарды пайдалану жиі кездесетін. Осыған орай, Корея мынадай шараларды қолға алды:
- Сайлау комиссиясы толығымен тәуелсіз құрылымға айналды.
- Электронды дауыс беру жүйесі енгізілді, бұл нәтижелерді бұрмалауға жол бермеді.
- Саяси партиялардың табысы мен шығысы ашық жарияланады. Әрбір корей азаматы партиялардың қаржылық есебін онлайн көре алады.
- Сайлау алдында үміткерлердің барлығы үшін тең эфирлік уақыт беріледі. Бұл БАҚ-та бір жақты насихаттың алдын алады.
Бұл реформалар нәтижесінде билікке тек әділ сайлауда жеңіске жеткен, халық сеніміне ие тұлғалар келе бастады. Бұл да жемқорлықтың азаюына сеп болды.
3. Тәуелсіз бұқаралық ақпарат құралдарының рөлі
Кореядағы жемқорлықпен күресте журналистер мен тәуелсіз БАҚ үлкен рөл атқарды. БАҚ жемқорлық фактілерін әшкерелеу арқылы қоғам назарын маңызды мәселелерге аударды.
- Зерттеу журналистикасы дамыды. Мысалы, белгілі тележурналисттер мен басылымдар мемлекеттік шенеуніктер мен ірі компаниялардың заңсыз әрекеттерін жариялап отырды.
- YouTube, әлеуметтік желі арқылы тәуелсіз контент тарады. Бұл халыққа балама ақпарат алуға мүмкіндік берді.
- Халықтың сенімі артты. БАҚ ел билігінен қорықпай, ашықтықты талап ететін құралға айналды.
2016 жылғы атышулы “Чхве Сун Силь” ісін алғаш БАҚ әшкереледі. Осыдан кейін миллиондаған адам көшеге шығып, президенттің отставкасын талап етті. Ақырында, Пак Кын Хе биліктен кетті. Бұл — БАҚ пен азаматтық қоғам күшінің айқын көрінісі болды.
4. Халықтың көрген нәтижелері
Корея жемқорлықты түбегейлі жою жолында әлі де жұмыс істеуде. Бірақ бүгінгі күннің өзінде халық мынадай оң нәтижелерді көріп отыр:
- Экономикалық өсу. Шетелдік инвесторлар үшін қауіпсіз әрі сенімді орта қалыптасты. Бұл экономиканы нығайтты.
- Әлеуметтік әділеттілік. Бай мен кедейдің арасындағы алшақтық азайып, мемлекеттік ресурстар баршаға әділ бөлінетін болды.
- Сенім мен тұрақтылық. Азаматтар сотқа, полицияға, үкіметке сенетін болды. Бұл қоғамда тұрақтылық орнатты.
- Мемлекеттік қызмет сапасы артты. Халық енді қызмет алу үшін пара бермей, заңды жолмен мәселесін шеше алады.
Кореяның жемқорлықпен күрестегі табысы — терең реформалардың, саяси еріктің және қоғамның белсенділігінің жемісі. Бұл тәжірибе Қазақстан сияқты дамушы елдер үшін үлкен сабақ бола алады. Тәуелсіз сот, әділ сайлау және еркін БАҚ — нағыз демократия мен адал қоғамның негізі екенін Корея дәлелдеді. Ең бастысы — бұл жолда халықтың сенімі мен белсенділігі шешуші рөл атқарады.