Бүгінгі жаһандану дәуірінде білім – ел дамуының басты тетігі. Әлемнің дамыған мемлекеттерінде мектеп өмірі тек пән оқытуға ғана емес, оқушының тұлғалық дамуына, шығармашылық қабілетінің ашылуына және болашаққа сенімді қадам жасауына бағытталған. Әлемдегі озық білім беру жүйелерінің мектеп өміріндегі ерекшеліктері мен Қазақстан мектептері үшін алар үлгілерін қарастырып өтейік.
1. Финляндия: сенім мен еркіндік жүйесі
Финляндия – әлемдегі ең үздік білім беру жүйесімен танылған мемлекеттердің бірі. Мұндағы басты ерекшелік – оқушыға сенім артатын, еркіндікке негізделген жүйе.
- Мектеп өмірі: Сабақтар күнделікті бағалауға емес, оқушының ішкі мотивациясына негізделеді. Үй тапсырмасы аз, баланың бос уақыты көп. Бұл – олардың шығармашылық дамуына мүмкіндік береді.
- Мұғалім мәртебесі: Фин мұғалімі – жоғары білімді, кәсіби еркін, шешім қабылдауда тәуелсіз тұлға.
- Үлгі аларлық тұс: Қазақстанда да оқушыға артық жүктеме салмай, пәндер санын азайтып, оқу процесін жеңілдетуге болады. Сонымен қатар, мұғалім беделін арттыру – сапалы білім кепілі.
2. Жапония: тәртіп пен ортақ жауапкершілік
Жапония мектептері оқушының интеллектуалды ғана емес, моральдық және әлеуметтік дамуына да көп көңіл бөледі.
- Мектеп өмірі: Оқушылар мектепті өздері тазалап, асханаларда кезекшілік етеді. Бұл оларды еңбекке, ұжымдық жауапкершілікке үйретеді.
- Тәртіп: Уақытты қатаң сақтау, мұғалімді сыйлау, қатарластарына көмектесу – мектеп өмірінің бір бөлігі.
- Үлгі аларлық тұс: Қазақстанда тәрбие жұмыстары формалды сипат алып барады. Жапон тәжірибесіндегі тазалық пен тәртіпті оқушыларға үйрету – мектеп мәдениетін қалыптастыруда маңызды құрал болар еді.
3. Сингапур: сапалы білім – ұлт болашағы
Сингапур 1960-жылдары артта қалған елдердің қатарында болса қазіргі таңда инновациялық мемлекеттердің біріне айналды. Бұл жетістікке білім жүйесінің қосқан үлесі зор.
- Мектеп өмірі: Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуға бағытталған STEM (ғылым, технология, инженерия, математика) бағытындағы пәндерге басымдық беріледі.
- Бәсекелестік пен қолдау: Оқушылар арасында бәсекелестік жоғары болғанымен, артта қалған оқушыларға арнайы қолдау бағдарламалары бар.
- Үлгі аларлық тұс: Қазақстанда STEM бағытындағы мектептерді көбейтіп, логика, бағдарламалау, креативті ойлау пәндерін енгізу қажет. Сонымен қатар, дарынды және артта қалған балалармен жұмыс істеудің нақты әдістемесі болған абзал.
4. Канада: инклюзивті және тең мүмкіндіктер мектебі
Канадада әр баланың білім алуға тең құқығы бар. Мектептер инклюзивті – яғни, ерекше қажеттіліктері бар балалар ортақ сыныптарда оқиды.
- Мектеп өмірі: Оқушы өзін еркін сезінеді, ешқандай кемсітуге жол берілмейді. Әлеуметтік жұмысшылар, психологтар, арнайы мұғалімдер мектепте тұрақты жұмыс істейді.
- Үлгі аларлық тұс: Қазақстанда инклюзивті білім енді ғана қалыптасып келеді. Канадалық үлгі бойынша мектепте психолог пен әлеуметтік педагогтардың белсенді жұмыс істеуі маңызды. Әр оқушының ерекшелігі ескеріліп, жеке әдістемені қолдануды жүзеге асыру керек.
5. Германия: дуальды оқыту жүйесі
Германияда мектептен кейінгі кәсіптік білім кең таралған. Оқушылар мектеп бітіре салысымен нақты мамандық бойынша жұмыс істей алады.
- Мектеп өмірі: 9-сыныптан кейін оқушылардың бір бөлігі кәсіптік колледждерге түсіп, компанияларда іс-тәжірибеден өтеді.
- Үлгі аларлық тұс: Қазақстанда да колледж жүйесін дамытып, мектеппен тығыз байланыстыру қажет. 9-сыныптан кейінгі кәсіптік бағдарлау әлсіз – осы бағытты күшейту заман талабы.
Қорытынды
Әлем мектептеріндегі әртүрлі тәжірибелердің негізінде мынандай ортақ сабақ алуға болады:
- Білім тек академиялық үлгеріммен шектелмеуі керек – тәрбие, еңбек, қарым-қатынас мәдениеті бірге жүруі қажет.
- Мұғалімнің мәртебесі мен кәсіби еркіндігі білім сапасына тікелей әсер етеді.
- Баланы жүктемемен тұншықтырмай, шығармашылық пен өздігінен даму мүмкіндігін беру қажет.
- Жүйе әр оқушының ерекшелігін ескеріп, икемді болуы тиіс.
Қазақстан өз мектептерінде – ұлттық тәрбие мен сапалы білім қатар жүруі тиіс. Десек те әлем тәжірибесі бізге жаңа бағыттар ұсына алады. Осы үлгілерден үйрене отырып, өзімізге сай, заманауи әрі тиімді мектеп өмірін қалыптастыру – уақыт талабы.